Yüce dinimiz İslam, bir ahlak ve fazilet dinidir. Sevgili peygamberimiz bir hadisi şeriflerinde “Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim” buyurmuşlardır. Dinimizin emrettiği güzel ahlak esaslarından biri de “mütevazı ve vakur” olmaktır.
Tevazu, alçak gönüllü olmak, kendinden aşağı olanlara küçük muamelesi yapmamak, onları hakir görmemek ve akranları arasında kendisine büyük süsü vermemektir. Vakar ise, mertebe ve haysiyetin gereğini hakkı ile korumak ve hafif meşrep olmamaktır. Tevazu, sevgi ve muhabbeti, vakar da, hürmet ve saygıyı celbetmenin en güzel yollarından olduğu için, bu güzel hasletlere sahip olanlar, insanlar arasında hatırlı, saygılı, sevgili, değerli ve muhterem olurlar. İnsan hem mütevazı, hem de vakur olmalıdır. Ancak, vakar insanı kibre götürmemeli, tevazu da kişiyi hor ve hakir duruma düşürmemelidir. Çünkü vakarla tevazu arasında çok ince ve keskin bir hat vardır. Kur'anı Kerimde ve Resulullahın sünnetinde tevazu ve vakar ile alakalı o kadar açıklamalar vardır ki, onları duyup işiten bir kimsenin, gerçek kulluğun tevazu ve vakarda olduğunda şüphesi kalmaz.
Kur'anı Kerimin “Rahmanın kulları yeryüzünde mütevazı yürürler. Bilgisizler kendilerine takıldıkları zaman onlara güzel ve yumuşak söz söylerler. Onlar mü'minlere karşı alçak gönüllüdürler” beyanları, mütevazı ve vakur kimselerin gönüllerinden kopup gelen ve davranışlarına akseden sımsıcak bir ses ve yumuşak bir nefestir. Hz.Peygamberin “Allah'ın kullarına karşı tevazu göstereni Allah yükseltir. Tekebbür ve büyüklük taslayanı da zelil kılar. Mütevazı, bir kuyunun dibinde olsa, Allah bir rüzgâr gönderip onu çıkarır. Tevazuun kadrini bilenlere tevazu, bilmeyenlere de tekebbür ile mukabele ediniz. Mütekebbirleri gördüğünüz zaman siz de onlara karşı mütekebbir olunuz. Çünkü kibirlilere karşı kibir göstermek sadakadır” şeklindeki sözleri, tevazu ve vakarın ölçüleri hakkında bize yetecek bilgiyi sunmaktadır.
Tevazu ve vakar, ne kadar güzel huy ise, bunun zıddı olan kibir ve haysiyetsizlik de, o nispette kötü ve çok tehlikeli bir hastalıktır. Bu amansız hastalığa tutulanlar, her türlü ahlâkî rezillikleri kendilerinde topladıkları için Allah'ın kitabında, Peygamberin kelamında nefretle anılmışlar, şiddetle kınanmışlar ve yerilmişlerdir.
Mütevazı ve vakur olmak olgunluğun ve güzel ahlâkın alâmeti olup, insanı yüceltir, kemale erdirir. Hakkın ve halkın sevgisini kazanmaya vesile olur. Alçak gönüllü insanları Allah da, kulları da sever. Kibir ise, insanı alçaltır, aşağıların aşağısına mahkûm eder. Bu sebeple Peygamberimiz “Sana saygı ve hürmet göstermeyene, sen de saygı gösterme, o gibiler insanlık şerefinden yoksundur. Kendisine gösterdiğin saygı ve hürmeti senden esirgeyen kimse ile arkadaşlık etme” buyurmuşlardır.
O halde kemal sahibi bir insana yakışan, kibirden ve gururdan uzaklaşarak haysiyet, şeref ve vakarını korumaktır. Unutmamalıdır ki, koruyan korunur bu menhus ve meş'um dertten ve illetten. Kur'anın şu canhıraş mesajı niyetlerimizin, düşüncelerimizin ve hâlimizin çepeçevre panoramasını teşkil etmelidir: “ Küçümseyerek surat asıp insanlardan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme! Çünkü Allah hiçbir kibirleneni, övüngeni sevmez. Çünkü sen yeri asla yaramazsın, boyca da dağlara asla erişemezsin. Yürüyüşünde tabiî ol. Sesini alçalt. Zira seslerin en çirkini, elbette ki eşeklerin sesidir.”
Mevlâna'nın negatiflerimize ilaç, gönül dünyamıza minhaç şu ölmez mısraları, sözümüzün hülasası, yazımızın müntehası olsun: “Mahlûkata şefkat ve merhamette güneş gibi ol / Hilmiyet(yumuşaklık) ve ağırbaşlılıkta ölü gibi ol / Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol / Sehâvet(eli açık) ve cömertlikte akan nehirler gibi ol / Şecaat(yiğitlik), metanet ve cesarette dağlar gibi metin ol.”